Κωστής Τσαρπαλής > Διατροφή > Δημητριακά ολικής και φυτικό οξύ. Το δάσος και το δέντρο.

Δημητριακά ολικής και φυτικό οξύ. Το δάσος και το δέντρο.

Can't see the wood for the trees?
Can’t see the wood for the trees?
Υπάρχουν πολλές φωνές στην επιστημονική κοινότητα που προειδοποιούν για κινδύνους στην υγεία μας από την κατανάλωση πλήρων δημητριακών (whole grains) και οι οποίες φτάνουν στο σημείο να ενθαρρύνουν την κατανάλωση επεξεργασμένων (refined) δημητριακών έναντι των πλήρων! Πράγματι, μπορεί κανείς να βρει πολλαπλές μελέτες για τις μηχανιστικές δράσεις των phytates εκ των οποίων κάποιες είναι ότι μπορεί να ενώνεται με μέταλλα ή άλλα ιχνοστοιχεία και να μειώνει την απορρόφησή τους. Αυτό σε μία δίαιτα ισορροπημένη, όπου καταναλώνει κανείς και άλλες ομάδες τροφίμων εκτός από τα δημητριακά για να καλύψει τις ανάγκες του σε θερμίδες (και ειδικά τα όσπρια φυσικά) δεν αποτελεί κίνδυνο για διατροφικές ανεπάρκειες, και πράγματι από όσο γνωρίζω δεν υπάρχει καμμία μελέτη η οποία να έχει δείξει συσχέτιση μίας τέτοιας πλήρους/ολικής διατροφής (με περισσότερα phytates δηλαδή) και αυξημένη επίπτωση από διατροφικές ανεπάρκειες. Επιπλέον, αν και σε καμμία περίπτωση δεν το θεωρώ αναγκαίο για λόγους υγείας, γνωρίζουμε ότι τόσο το μούλιασμα πριν το μαγείρεμα όσο και το ίδιο το μαγείρεμα μειώνει την διαθεσιμότητα αυτών των phytates με αποτέλεσμα να μειώνεται αρκετά η όποια δράση στην απορρόφηση σημαντικών ουσιών. Αυτά για την συγκεκριμένη δράση αυτών των ουσιών.
Δεν πρέπει όμως να μην μνημονεύσω και τα εξής: 
  1. Οι δράσεις των phytates δεν περιορίζονται σε αυτό το inhibitory effect. Πράγματι, υπάρχουν μελέτες που έχουν δείξει ότι τα phytates έχουν δράση αντιοξειδωτική, αντινεοπλασματική, αντιφλεγμονώδη, και υπογλυκαιμική. Όπως είναι προφανές, δεδομένου και του προφίλ κινδύνου του μέσου δυτικού ανθρώπου, τα πιθανά οφέλη από τις σύγχρονες επιδημίες του διαβήτη, των καρδιαγγειακών νόσων, των νεοπλασιών, κατά πολύ υπερτερούν από τον ελάχιστο κίνδυνο για διατροφικές ελλείψεις βιταμινών ή άλλων συστατικών.  
  2. Όλες, ανεξαιρέτως (τουλάχιστον στα έγκυρα ιατρικά περιοδικά), οι μελέτες της σχέσης των ινών τόσο με την θνητότητα όσο και με την νοσηρότητα δείχνουν ξεκάθαρη αρνητική συσχέτιση (δηλ. όσο αυξάνεις τις ίνες στην διατροφή σου τόσο μειώνεται η θνητότητα και η νοσηρότητα, από πλειάδα νόσων). Παράλληλα, έχει φανεί και το αντίστροφο, δηλ. ότι η αύξηση μη ολικής δημητριακών (versus ολικής) συσχετίζεται άμεσα τόσο με πρόκληση παχυσαρκίας όσο και με πρόκληση διαβήτη τύπου 2 με όλες τις επακόλουθες επιπλοκές αυτών.
  3. Οι δράσεις κάθε μίας πιθανής βιοχημικής ουσίας είναι πολύ πιο πολλές και πολύπλοκες από όσο γνωρίζουμε με αποτέλεσμα να είναι πολύ δύσκολο να ξέρουμε ποιο συστατικό είναι επωφελές ή επιβλαβές από κάθε πιθανό τρόφιμο που μελετάμε (σημειωτέον ότι κάθε τρόφιμο έχει κάποιες χιλιάδες ενεργών βιοχημικά ουσιών!). Η μεγαλύτερη απόδειξη για αυτό είναι ότι καμμία μελέτη με χρήση απομονωμένων διατροφικών συστατικών (π.χ. βιταμίνες, μέταλλα κ.λπ.) ως συμπληρωμάτων δεν έχει καταφέρει να δείξει κλινικό όφελος (επί έλλειψης διατροφικών ανεπαρκειών εννοείται). Δεδομένου του οικονομικού κινήτρου για κάτι τέτοιο και της αντίστοιχης εγγενούς μεροληψίας (bias) στον σχεδιασμό και το reporting των αντίστοιχων τέτοιων μελετών, για εμένα αυτό αποτελεί μία απόδειξη ακριβώς του παραπάνω, ότι δηλαδή δεν μπορεί να απομονώσεις ένα συστατικό που είναι υπεύθυνο για το όφελος/κίνδυνο στην υγεία, αλλά αντίθετα το κάθε τρόφιμο συνολικά και ακόμη πιο γενικά το συνολικό διατροφικό σχήμα έχει χαρακτηριστικά που όλα μαζί δρουν συνεργικά για να προάγουν την υγεία ή την νόσο (ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του σχήματος αυτού). Σχηματικά, δηλαδή, το πορτοκάλι (και βέβαια η πράσινη πιπεριά κατ’ εξοχήν!) βοηθά στην καταπολέμηση ιώσεων αλλά η βιταμίνη C όχι (ακόμη κι αν έχει το πορτοκάλι στο κουτί της, ακόμη κι αν πουλιέται από φαρμακείο, ακόμη κι αν η ίδια η τιμή της είναι φαρμακείο). Βέβαια, δεν υπάρχει καλύτερο σύγχρονο παράδειγμα για την παραπάνω συγχυτική κατάσταση από τα γνωστά πλέον σε όλους μας (από το προκλητικά επιθετικό τους marketing) collagen και hyaluronic acid. Και τα δύο στηρίζονται στην εσφαλμένη πεποίθηση ότι μπορούμε να βρούμε (δύσκολο), να απομονώσουμε (ευκολότερο), να παράγουμε σε μεγάλη κλίμακα (πολύ εύκολο), διατροφικές ουσίες τις οποίες θα καταναλώνουμε ως φάρμακα, με την ελπίδα ότι έτσι θα απολαύσουμε οφέλη στην υγεία μας (αδύνατον μέχρι τώρα από όσο γνωρίζουμε). 

Με λίγα λόγια, είναι ξεκάθαρο, νομίζω, δεδομένης της επιστημονικής γνώσης, ότι μία διατροφή με πλήρη δημητριακά προάγει την υγεία σε σχέση με μία ίδια διατροφή με μη ολικής δημητριακά.

Εν κατακλείδι, αν όλα τα παραπάνω τα δει κανείς από μία απόσταση για να δει το δάσος αντί το δέντρο, μπορεί να τον κάνουν, όπως έχει συμβεί σε εμένα, να θαυμάσει την πολυπλοκότητα της φύσης, του οργανισμού μας, αλλά κυρίως την πολυπλοκότητα της σχέσης των δύο αυτών μεταξύ τους. Δε θέλω να δείξω ότι η επιστήμη ή η έρευνα είναι μάταιη, κάθε άλλο. Θέλω όμως να δείξω ότι καλό είναι παράλληλα με την εξέλιξη της επιστήμης πάντα να κρατάμε στο οπτικό μας πεδίο και τα όριά της για να μην υποκύπτουμε εύκολα στον κίνδυνο να διαπράξουμε (φιλοσοφικά/επιστημονικά το λέω) ύβρη.

Με απλά λόγια, ας απολαύσουμε μία υγιεινή πλήρη φυτοφαγική διατροφή, χωρίς φόβο, αλλά με πάθος. Και βέβαια μην αφιερώνουμε πολύ χρόνο σε μεμονωμένες ουσίες σαν τα phytates. Αποτελούν distractions από την ουσία της διατροφής μας και της απόλαυσης αυτής. Και αφού το κάνουμε που το κάνουμε, ας προσπαθήσουμε να το μεταδώσουμε και σε αυτούς που δεν ήταν τυχεροί να το γνωρίσουν μέχρι τώρα. Τόσο αυτοί όσο και εμείς μόνο να κερδίσουμε μπορούμε από την διαδικασία αυτή.

© Kostis Tsarpalis 2015

Αφήστε μια απάντηση

Call Now Button
Send this to a friend