Κωστής Τσαρπαλής > Διατροφή > Διατροφή, φυτοφαγία, και βιταμίνη β12

Διατροφή, φυτοφαγία, και βιταμίνη β12

φυτοφαγία και βιταμίνη β12
φυτοφαγία και βιταμίνη β12

Διατροφή, φυτοφαγία, και βιταμίνη β12: ανάγκη για κοινή λογική και ευελιξία σε διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες

Η συζήτηση για την βιταμίνη β12 είναι ένα θέμα που προκαλεί συχνά έντονες αντιπαραθέσεις σε συζητήσεις σχετικές με την διατροφή και την υγεία. Αν και η έλλειψή της είναι συχνότερη στην φυτοφαγία, η αξιόπιστη πρόσληψή της ταλαιπωρεί και άτομα που δεν έχουν αποκλείσει τα ζωικά από την διατροφή τους, μιας και η απορρόφησή της μειώνεται με την ηλικία. Ο πιο απλός, φθηνός, αξιόπιστος τρόπος για επαρκή πρόσληψη της βιταμίνης β12 είναι μέσω συμπληρώματος, τόσο σε άτομα που ακολουθούν την φυτοφαγία, όσο και σε αυτούς που, ενώ τρώνε ζωικά, έχουν δυσκολία στην απορρόφηση και, συνεπώς, μειωμένα επίπεδα συγκέντρωσης στο αίμα.

Η ιδέα, όμως, ότι μπορεί κανείς να ακολουθεί μία διατροφή που χρειάζεται εξ αρχής (ή εξ ορισμού) συμπληρώματα, κάνει πολλούς ανθρώπους να θεωρούν την φυτοφαγία ως μία “αφύσικη” διατροφή η οποία δεν μπορεί να καλύψει από μόνη της όλες τις διατροφικές ανάγκες του πληθυσμού. Πράγματι, το επιχείρημα της “φυσικότητας” ή “κανονικότητας” της φυτοφαγικής διατροφής ταλαιπωρεί και αποτρέπει πολλούς είτε α) από το να ακολουθήσουν μία υγιεινή plant-based diet, είτε β) ακόμη χειρότερα, άπαξ και το κάνουν, να αρνούνται πεισματικά να λάβουν συστηματικά συμπλήρωμα της β12, κάτι που τους εκθέτει σε εντελώς προβλέψιμο και μη αναγκαίο κίνδυνο. Κατά την γνώμη μου, το επιχείρημα περί φυσικότητας ενός διατροφικού προτύπου είναι ένα distraction, παρελκυστικό και εντελώς άτοπο σε σχέση με τα κριτήρια με τα οποία θα έπρεπε να αξιολογήσουμε και να επιλέξουμε μεταξύ διαφορετικών διατροφικών σχημάτων. Ακολουθούν κάποιες σύντομες σχετικές σκέψεις μου, που σε καμμία περίπτωση δεν έχουν στόχο να καλύψουν πλήρως το θέμα, απλώς να δώσουν μία γενικότερη ιδέα και κατεύθυνση:

1. Δεν υπάρχει τίποτα το “ζωικό” στην β12. Παράγεται από αναερόβια βακτήρια που έχουν τα κατάλληλα ένζυμα. Αυτά είναι συχνά στο γαστρεντερικό σύστημα των ζώων, στο χώμα, σε μολυσμένα με τέτοια βακτήρια νερά.

Στην σύγχρονη διατροφή των omnivores τα ζώα είναι το πιο κατάλληλο όχημα (vehicle) για την πρόσληψη της β12. Στο παρελθόν που η συστηματική κατανάλωση ζωικών δεν ήταν εγγυημένη (σε χώρο και χρόνο), το αξιόπιστο (σε διάρκεια) όχημα ήταν το “μολυσμένο” νερό και χώμα. Για παράδειγμα, το καρότο, το μαρούλι κ.λπ. που κατανάλωνε παλαιότερα ο άνθρωπος, καθαριζόταν στο πόδι (ή από νερό πηγών και λιμνών που περιείχε β12) και έτσι διατηρούσε υπολείμματα χώματος, και έτσι διασφαλιζόταν η συστηματική πρόσληψη β12. Επιπλέον, το ίδιο το έδαφος είναι σήμερα πιο πτωχό σε β12 από παλαιότερα λόγω της πιο εκτεταμένης χρήσης αντιβιοτικών. Πλέον, επειδή γνωρίζουμε, μέσω της επιστήμης, ότι η βακτηριακή μόλυνση του φαγητού μας είναι εν δυνάμει επικίνδυνη για σοβαρές μολύνσεις (e-coli, salmonella, τις περισσότερες μάλιστα φορές με έναρξη από τις κτηνοτροφικές μονάδες), προτιμούμε να τρώμε το φαγητό μας “καθαρό” παρά “φυσικό”.

Μάλιστα, το ίδιο ισχύει και με τα ίδια τα κτηνοτροφικά ζώα, σε βαθμό που οι πιο πολλές μονάδες κάνουν ενέσεις β12 στα εκτρεφόμενα ζώα. Φαντάζομαι λίγοι ξέρουν ότι υπάρχει ήδη μία μεγάλη αγορά συμπληρώματος β12 για τα ζώα, με επιχειρήματα όπως “το δικό μας συμπλήρωμα διατροφής (με την β12) οδήγησε σε 17kg μεγαλύτερο βάρος από αυτό της Pfizer” (ενδεικτικά εδώ http://eerainuh.com/…/2013/09/vitamin_b12_deficiency.pdf ). Άρα, στον σύγχρονο τρόπο ζωής, συμπλήρωμα παίρνουμε θέλοντας και μη, είτε είμαστε παμφάγοι (μέσω του ζώου που λαμβάνει συμπλήρωμα), είτε φυτοφάγοι (μέσω του χαπιού). Το συμπλήρωμα για τον άνθρωπο, πιθανότατα μάλιστα ελέγχεται πιο αξιόπιστα και έγκυρα από αυτό για τα ζώα (π.χ. για την περιεκτικότητα, τις συνθήκες παραγωγής, το ενδεχόμενο επιμόλυνσης του σκευάσματος, της χρήσης τοξικών εκδόχων, κ.ο.κ.).

2. Η αποτελεσματική απορρόφηση της β12 μειώνεται καθώς μεγαλώνουμε (π.χ. χρήση αλκοόλ, μόλυνση με H. pylori, κ.ά), σε βαθμό που, άνω των 50 ετών, ένα ποσοστό από 10% έως 30% των παμφάγων έχουν έλλειψη β12. Η οδηγία μάλιστα του prestigious National Academy of Medicine (παλαιότερα Institute of Medicine), εν ισχύι από το 1998, είναι όλα τα άτομα >50 ετών να λαμβάνουν την β12 μέσω συμπληρώματος ή δυναμωμένων με συμπλήρωμα τροφίμων, ασχέτως της διατροφής τους (ενδεικτικά εδώ από το site του ΝΙΗ, https://ods.od.nih.gov/fac…/VitaminB12-HealthProfessional/ ).

Νομίζω ότι είναι προφανές ότι το παράδειγμα της πρόσληψης της β12 δεν υποστηρίζει κάποιο συγκεκριμένο πρότυπο διατροφής, αλλά μάλλον το αντίθετο, το ότι πρέπει κανείς να είναι ευέλικτος καθώς οι συνθήκες αλλάζουν.

Επιπλέον, όμως, από τα 1 και 2, μαζί και με λίγη κοινή λογική, προκύπτει ότι, η ιδέα της “φυσικότητας” ή “κανονικότητας” ως επιχείρημα υπέρ ή κατά μίας διατροφής ή ενός συστατικού είναι απλά άτοπα. Η γνώση μάς κάνει να λαμβάνουμε αποφάσεις για να παρέμβουμε στην “φύση” μας αν αυτό είναι επ’ ωφελεία μας. Έτσι, έχουμε γάλατα πρώτης βρεφικής ηλικίας για την περίοδο που το φυσικό είναι ο μητρικός θηλασμός, ή γάλατα με συμπλήρωμα βιταμίνης D την εποχή που το φυσικό είναι η έκθεση στον ήλιο (άσε που το να καταναλώνει κανείς το μητρικό γάλα της αγελάδος… αυτό κι αν είναι αφύσικο, ασχέτως του αν είναι συνηθισμένο). Τα παραδείγματα, άπειρα.

Επιπλέον, η σύγχρονη ανάγκη παραγωγής φθηνών τροφών στις αναγκαίες (με αυτό το πρότυπο κατανάλωσης) ποσότητες, κάνει την όλη παραγωγή τόσο των φυτών (φρούτα, λαχανικά) όσο κυρίως των ζώων τόσο τεχνητή και βιομηχανοποιημένη, που η επίκληση στο επιχείρημα της φυσικότητας δεν είναι παρά μία παρωδία. Υπό αυτήν την έννοια, δεν υπάρχει τίποτα το “φυσικό” στο σημερινό κρέας (στο 99% αυτού τουλάχιστον). Λίγοι, για παράδειγμα, γνωρίζουν ότι το σημερινό βοδινό με τις συνθήκες που παράγεται (soy feeds, no movement, no sunshine) έχει περίπου 35% των θερμίδων του σε λίπος (πολύ από αυτό ως κορεσμένο), σε αντίθεση με τα ζώα που κατανάλωνε (όταν έβρισκε) ο πρόγονός μας, που είχαν περίπου 7% σε λίπος (με το περισσότερο ως ακόρεστο), βλ. ενδεικτικά http://www.huffingtonpost.com/…/saturated-fat_b_875401…. Λίγοι γνωρίζουν ότι σχεδόν όλα τα ζώα που καταναλώνουμε είναι σε όλην την διάρκεια της ζωής τους άρρωστα, συναισθηματικά stressed, απομονωμένα, βασανισμένα, και όλα αυτά σε αφάνταστο βαθμό. What’s natural about that? And, what does it matter anyway, even if it was natural, which it isn’t?

Και βέβαια, εκτός από την διατροφή, όλη η επιστήμη, εξ ορισμού αποσκοπεί στην παρέμβαση (προφανώς στο natural state των πραγμάτων). Στην ιατρική, για παράδειγμα, ό,τι κάνουμε είναι “αφύσικο” (χειρουργεία, φάρμακα, εμβόλια, καθαρισμός νερών) και κανένας δεν ενοχλείται, ίσα ίσα που νιώθουμε περήφανοι για τα επιτεύγματά μας που μας κάνουν να μπορούμε να χαρούμε τα εγγόνια μας ως δραστήριοι παππούδες (ειδικά τώρα που η τεκνοποίηση γίνεται πιο αργά – συχνά υποβοηθούμενα, δηλ. “αφύσικα” – και γινόμαστε παππούδες πιο μεγάλοι).

Εν ολίγοις, το επιχείρημα υπέρ μίας omnivore diet λόγω της “φυσικότητάς” ή/και “κανονικότητάς” της

α) δεν ισχύει και

β) ακόμη κι αν ίσχυε, δεν θα έπρεπε να έχει καμμία πρακτική προέκταση σε σχέση με τις διατροφικές μας επιλογές.

Το γεγονός ότι στην διατροφή το επιχείρημα αυτό, της (μη) “φυσικότητας” ή (μη) “κανονικότητας”, μας κάνει να δυσανασχετούμε για την καταλληλότητα υιοθέτησης μίας υγιεινής φυτοφαγικής διατροφής, ενώ σε οποιαδήποτε άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα η οποιαδήποτε παρέμβαση θεωρείται καλοδεχούμενη, προσωπικά μου φαίνεται παράδοξο. Το πώς δικαιολογεί κανείς αυτήν την στάση είναι κάτι που ο καθένας πρέπει να το σκεφτεί και να το απαντήσει μόνος του.

Για όποιον ενδιαφέρεται για το θέμα, παραθέτω ένα σύντομο και πολύ κατατοπιστικό video που απαντά στα περισσότερα ερωτήματα (και μύθους) σχετικά με την b12, από την Sofia Pineda Ochoa, MD. http://meatyourfuture.com/2016/05/vitaminb12/

© Kostis Tsarpalis, September 2016

Αφήστε μια απάντηση

Call Now Button
Send this to a friend