Το καλοκαίρι έψαχνα να βρω κάποιον οδοντίατρο να με εξετάσει λόγω ενός πόνου στα δόντια μου. Αποφάσισα να εμπιστευτώ το ένστικτό μου (τρομάρα μου) και να πάω τυχαία (χωρίς συστάσεις δηλαδή) σε έναν οδοντίατρο που έχει ιατρείο πολύ κοντά στο σπίτι μου. Έκλεισα λοιπόν τηλεφωνικά ραντεβού και την συγκεκριμένη ημέρα και ώρα ξεκίνησα, με την σύντροφό μου να με συνοδεύει. Μετά τις συστάσεις ήρθε η πρώτη ψυχρολουσία:
“Εσείς κυρία θα μείνετε έξω, στον χώρο αναμονής.”
“Come again?”, είπα από μέσα μου αποσβολωμένος μην πιστεύοντας στ΄ αυτιά μου. “Αφού με συνοδεύει, εγώ είμαι ο ασθενής, και σαν ασθενής εγώ την θέλω μέσα στην εξέταση!” ανταπάντησα.
Εν τέλει, για να συντομεύσω την ιστορία, και αφού μου εξήγησε “αποστομωτικά” ότι δεν θέλει τα ζευγάρια μαζί στην εξέταση γιατί κάνουν “πίτσι-πίτσι”, κι αφού εγώ μάζεψα το σαγόνι μου από το πάτωμα (αχ, κι είχα και κείνον τον πονόδοντο…) και το μόνο που μπόρεσα να ξεστομίσω (αφού είχα μείνει άγαλμα) ήταν – με ρυθμό δευτερολεπτοδείκτη – “πί – τσι – πί – τσι ;;;;;;;;;;;;”, φύγαμε, μουδιασμένα αρχικά (όπως πάντα άλλωστε μετά από μία επαφή με οδοντίατρο, ε;), και επιταχύνοντας το βήμα στην πορεία (για σιγουριά μήπως και άλλαζε γνώμη και μας φώναζε πίσω..)!
Αυτό το επεισόδιο πέρα από το ότι αποτελεί μία αστεία (για να το πώ ευγενικά για τον “συνάδελφο” οδοντίατρο) ανάμνηση από το τελευταίο καλοκαίρι, μού προσέφερε κάτι πιο σημαντικό που θέλω να μοιραστώ εδώ (στην πραγματικότητα μου προσέφερε και κάτι ακόμη, την αφορμή να βρω τον τωρινό οδοντίατρό μου που είναι καταπληκτικός!).
Πράγματι, αποτέλεσε την αφορμή για να ενημερωθώ για μία παρόμοια ιατρική πρακτική αλλά με θύματα πιο ευαίσθητες ψυχές από την δική μου, αυτές των παιδιών. Επειδή η μόνη επαφή που είχα ποτέ ως ιατρός με παιδιά ήταν στην Αγγλία πριν αρκετά χρόνια, αγνοούσα ότι στην Ελλάδα του 2014 κατά πώς φαίνεται είναι αρκετά κοινή πρακτική η εξέταση/αιμοληψία του παιδιού με τους γονείς έξω από την εξεταστική αίθουσα παρά την θέλησή τους και φυσικά παρά την θέληση του παιδιού/ασθενούς, απλά και μόνο επειδή το απαιτούν κάποιοι ιατροί! (Σημείωση: Αν και εσείς που το διαβάζετε αυτό δεν το γνωρίζατε, πολύ χαίρομαι που ενημερώνεστε τώρα για αυτό καθώς είναι σημαντικό). Στην πορεία (και αφού πέρασε λίγος καιρός φυσικά καθώς δεν το πίστεψα αμέσως) έμαθα ότι υπάρχει μία ομάδα στο facebook, που ονομάζεται “Ποτέ πια μόνα” (τα καημένα, προσθέτω εγώ) που προσπαθεί με συνεπή και επαγγελματικό τρόπο να ενημερώσει και να αλλάξει αυτήν την απαράδεκτη πρακτική. Διαβάζοντας λοιπόν τα κείμενα από γονείς με τραγικές εμπειρίες από την επαφή τους με ιατρούς/νοσηλευτές σε παιδιατρικά νοσοκομεία/κλινικές κ.λπ. άρχισα να θυμάμαι κάποιες βασικές αρχές Ιατρικής Ηθικής που διδάχθηκα ως φοιτητής, οι οποίες με είχαν αγγίξει, και οι οποίες φυσικά έχουν άμεση σχέση με το συγκεκριμένο θέμα. Έτσι έγραψα το παρακάτω κείμενο στην ομάδα “Ποτέ πια μόνα” στο facebook, το οποίο αντιγράφω αυτούσιο εδώ προς διάδοση περί του συγκεκριμένου θέματος αλλά και για γενική ενημέρωση περί της Ιατρικής Hθικής.
Λέμε ότι ο πελάτης έχει πάντα δίκιο στο marketing. Ο ασθενής στο θέμα της υγείας έχει λιγότερα ή περισσότερα δικαιώματα από τον πελάτη; Περισσότερα, θα πείτε. Τέλεια! Ξεκινάμε καλά.
Η Ιατρική Ηθική δεν στέκεται στον αέρα αλλά στηρίζεται σε κάποιες υπέροχες (τουλάχιστον για μένα) Αρχές. Θα αναφερθώ και στις τέσσερεις στο πλαίσιο του “Ποτέ πια μόνα”.
1. ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ / AUTONOMY:
Αν ο ασθενής εκφράσει την επιθυμία να συνοδεύεται την ώρα της εξέτασης/αιμοληψίας αυτό είναι ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΟΥ στον βαθμό που αυτό δεν μειώνει την ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών (π.χ. χειρότερη υγιεινή με αυξημένη πιθανότητα επιμόλυνσης κ.λπ., που ακόμη κι αυτό να συμβαίνει το θέμα επιδέχεται συζήτησης, βλ. υποσημείωση στο τέλος). Και συγκεκριμένα, αυτό εμπίπτει στο δικαίωμα του ασθενούς περί ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ και στην υποχρέωση του ιατρού να την σεβαστεί. Άρα, με απλά λόγια, όταν ένα παιδί-ασθενής εκφράσει με τον λόγο την επιθυμία του να μην αποχωριστεί τους γονείς του, οι ιατροί του δεν μπορούν να αρνηθούν διότι τότε θα έρθουν σε αντίθεση με μία βασική ηθική αρχή της ιατρικής που είναι η αυτονομία του ασθενούς. Άρα ένα παιδί από τα δύο έτη και πάνω καλύπτεται από αυτό καθώς θα γυρίσει και θα πει ότι “μαμά, μπαμπά, ΜΑΖΙ!!”. Τώρα, ένα παιδί μικρότερο που δεν μπορεί να μιλήσει καλύπτεται ακόμη περισσότερο νομίζω, καθώς εκφράζει την αντίθεσή του στον αποχωρισμό από τους γονείς του ακόμα πιο έντονα, δηλ. με περισσότερο κλάμα, στον βαθμό που δεν υπάρχει αμφιβολία λογική ή νομική για το ποια είναι η επιθυμία του!
2. NON-MALEFICENCE και 3. BENEFICENCE:
Δεύτερον και εξίσου σημαντικό με την αυτονομία του ασθενούς, είναι η υποχρέωση του ιατρού να μην βλάψει τον ασθενή του: Primum non nocere μας μαθαίναν στην Ιατρική Σχολή που εγώ πήγα, ή αλλιώς NON-MALEFICENCE (ναι, το δηλώνω – με μισή καρδιά, η αλήθεια είναι, λόγω των απίστευτων ιστοριών που έχω διαβάσει εδώ μέσα – ότι είμαι ιατρός). Με λίγα λόγια, από την στιγμή που υπάρχουν μελέτες (πέρα από την κοινή λογική) οι οποίες δείχνουν ότι στα παιδιά η απουσία του γονιού/κηδεμόνα σε αγχώδεις καταστάσεις (stressful situations) όπως είναι μία αιμοληψία, μία νοσηλεία με διανυκτέρευση, μία κλινική/φυσική/σωματική εξέταση κ.λπ. αυξάνει, αντί να μειώνει, το stress των καταστάσεων αυτών, τότε είναι και πάλι προφανές ότι είναι δεοντολογική υποχρέωση του ιατρού προς τον ασθενή του (δηλ. το παιδί) να κάνει ό,τι περνά από το χέρι του για να μειώσει αυτό το stress. Και μάλιστα θα έφτανα στο σημείο να πω ότι ο ιατρός θα έπρεπε να επιμένει ώστε οι γονείς να είναι παρόντες ακόμη και στις σπάνιες περιπτώσεις που οι γονείς από φόβο/άγχος/ ή/και ανασφάλεια δεν το θέλουν. Αυτό το τελευταίο λέγεται BENEFICENCE, δηλ. η προσπάθεια του ιατρού να κάνει/μεγιστοποιήσει το καλό προς τον ασθενή του.
4. ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ/JUSTICE – ΙΣΟΤΗΤΑ/EQUALITY:
Τέλος, θα αναφερθώ (απλοϊκά η αλήθεια είναι γιατί μπορεί να γίνει αρκετά πολύπλοκο) και στον τέταρτο σωματοφύλακα της Ιατρικής Ηθικής. Αν το παιδί ενός Παιδιάτρου πάει στο Νοσοκομείο και χρειαστεί αιμοληψία, ο ιατρός θα βγάλει τον ιατρό-συνάδελφό του έξω ή όχι; Αν όχι (που όλοι ξέρουμε ότι αυτό συμβαίνει), τότε όταν ο ίδιος ιατρός στο δικό μας το παιδί επιμείνει να βγάλει εμάς έξω, πρέπει να ξέρουμε ότι καταστρατηγεί το δικαίωμά του παιδιού μας σε ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ, δηλ. σε ίδια αντιμετώπιση επί ίδιων συνθηκών. Αυτό αλλιώς λέγεται το δικαίωμά του ασθενούς σε ΙΣΟΤΗΤΑ, δηλ. το παιδί μας είναι ίσο με το παιδί του Ιατρού, του Διοικητή του Νοσοκομείου, του Πρωθυπουργού.
Το δια ταύτα είναι ότι ο ασθενής είναι το παιδί και ο Ιατρός δουλεύει για αυτόν. Ο ασθενής λοιπόν έχει αναφαίρετα δικαιώματα και ο Ιατρός υποχρεούται να τα υπερασπιστεί για το καλό του πρώτου. Σε κάθε περίπτωση ο ασθενής έχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο και ο ιατρός τον συνοδευτικό, που με απλά λόγια σημαίνει ότι ο ασθενής (πρέπει να) κάνει κουμάντο για το πώς θα αντιμετωπιστεί! Σε αντίθετη περίπτωση ο Ιατρός (πρέπει να) έχει συνέπειες τόσο ηθικές όσο και νομικές.
Υποσημείωση περί διαφωνίας ιατρού με ασθενή για την ιατρική πράξη (από το σημείο 1 παραπάνω): Τι κάνει ένας Ιατρός όταν έχει ασθενή έναν μάρτυρα του Ιεχωβά που αιμορραγεί (οι μάρτυρες του Ιεχωβά αρνούνται την μετάγγιση αίματος); Τον πετάει στον δρόμο ή του δίνει ενδοφλεβίως υγρά (έστω κι αν δεν είναι αίμα που αποτελεί την καλύτερη επιλογή) προσπαθώντας παράλληλα με ό,τι μέσα έχει να σταματήσει την αιμορραγία του; Αυτή λοιπόν η συρροή ιστοριών με γελοίους ιατρούς που αρνούνται να υπηρετήσουν τα παιδιά/ασθενείς μέχρι να βγουν οι γονείς έξω από την αίθουσα με εξοργίζει. Δηλαδή ακόμη κι αν έχει δίκιο ο ιατρός (που δεν έχει) τι κάνει, τιμωρεί το παιδί μέχρι να συνετιστούν οι γονείς; Κρίμα τόσα χρόνια στα θρανία και τόσα έξοδα από την κοινωνία μας για να σπουδάσουν κιόλας οι όποιοι συγκεκριμένοι ιατροί είναι αυτοί.
Κωστής Τσαρπαλής
© Kostis Tsarpalis 2014