Πριν ένα χρόνο (7 Σεπτεμβρίου 2015) έγραφα για έναν ιατρό νευρολόγο στην Αμερική που με αφορμή την διάγνωση προχωρημένου μυελοδυσπλαστικού συνδρόμου, έγραφε στο JAMA ένα άρθρο με τίτλο Beliefs, όπου ξεκινούσε έναν διάλογο, έναν διάλογο για ένα από τα πιο σημαντικά θέματα της ζωής, τον θάνατο. Εξηγούσε, λοιπόν, ότι μετά από χρόνια άσκησης της Ιατρικής, κατέληξε να πιστεύει ότι το πρώτο καθήκον των ιατρών πρέπει να είναι η μείωση του πόνου και του μαρτυρίου (pain and suffering οι λέξεις του), φυσικού ή συναισθηματικού, και μόνο τότε, δευτερευόντως, πρέπει να μας νοιάζει το να μην βλάψουμε τον ασθενή (do no harm). “Second, do no harm”, με λίγα λόγια “First, relieve pain and suffering”. Έγραφα τότε ότι το σημαντικό είναι το να ξεκινά ο διάλογος (“for the sake of the argument”) και ότι στο εξωτερικό αυτό γίνεται θεσμοθετημένα, όπως κατ΄εξοχήν μέσω των ιατρικών επιστημονικών περιοδικών. https://www.facebook.com/DrTsarpalis/posts/894962830598644
Λίγους μήνες μετά, στις 19 Ιανουαρίου 2016, το ίδιο περιοδικό αφιερώνει ένα ολόκληρο τεύχος στο θέμα “Death, Dying, and End of Life” (όπως είναι ο τίτλος ενός εκ των editorials), παρουσιάζοντας μεταξύ άλλων πρωτότυπες έρευνες, research letters, viewpoints, narrative stories, για να δώσει βήμα για τον διάλογο, για το ίδιο θέμα, για το “…inevitability of life: death”. http://jama.jamanetwork.com/issue.aspx…
Πάλι λίγους μήνες αργότερα, στις 5 Ιουλίου 2016, πάλι στο JAMA δημοσιεύεται ένα εκτενές άρθρο με θέμα την ευθανασία και την ιατρικώς υποβοηθούμενη αυτοκτονία στις ΗΠΑ, τον Καναδά, και την Ευρώπη. http://jama.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=2532018
Γιατί τα γράφω όλα αυτά. Γιατί θέλω να δείξω ότι ο διάλογος για ο,τιδήποτε θεωρούμε σοβαρό κοινωνικά, πρέπει να είναι διαρκής. Οι αφορμές είναι χρήσιμες, αλλά η κύρια δουλειά πρέπει να γίνεται σιωπηλά, από τους ειδικούς, σε νεκρό χρόνο, με ψυχραιμία, και όχι εν θερμώ. Σε κάποιες Χώρες, λοιπόν, είναι προφανές, ότι “The debate is not on, because the debate actually never stopped.”
Χθες το βράδυ, πέθανε ο δημοσιογράφος Αλέξανδρος Βέλιος, προσφεύγοντας, όπως λέει σε ηχητικό ντοκουμέντο, “στην μη υποβοηθούμενη ευθανασία” (εδώ το video που δημοσιοποιήθηκε
https://www.facebook.com/alikakos/videos/vb.788193150/10154514746663151/?type=2&theater ).
Το θέμα της ευθανασίας είναι πολύπλοκο, και ο διάλογος πρέπει να είναι ψύχραιμος και διαρκής. Συναισθηματικά, όμως, ο άνθρωπος αυτός με άγγιξε (όπως όλους), από τότε που τον είχα πρωτοακούσει να μιλά για το επερχόμενο τέλος της ζωής του, λίγους μήνες πιο πριν. Χαίρομαι γι’ αυτόν, για το πώς του πήγαν τα πράγματα στο τέλος (δεδομένης της διάγνωσής του). Φαίνεται να έγινε αυτό που επέλεξε.
Πολύ συχνά στο τέλος της ζωής, χάνει κανείς τον έλεγχο των αποφάσεων, όχι μόνο για τα δύσκολα “πότε” και “πώς” θα πεθάνει, αλλά και για το, πιο απλό, “πού”. Έστω αυτό, το πού, θα έπρεπε να μπορεί κανείς να το επιλέξει. Το πού θα πεθάνει κανείς είναι ένα θέμα που είναι πολύ λιγότερο πολύπλοκο, με ελάχιστα νομικά διλήμματα, και με τεράστιο συναισθηματικό διακύβευμα. Το να πεθάνει κανείς στο Νοσοκομείο, είναι σπάνια ενδεδειγμένο. Αυτό, στην πράξη σημαίνει ότι, η απόφαση να νοσηλευτεί κανείς όταν επιδεινώνεται η υγεία του χωρίς να υπάρχει κάποιο αναμενόμενο όφελος από την όποια θεραπεία, σπάνια δικαιολογείται. Ο κόσμος πρέπει να ενημερωθεί κατάλληλα για τα όρια της ιατρικής. Ο άνθρωπος που πεθαίνει χρειάζεται αγάπη, συμπόνια, και ίσως καλή νοσηλευτική φροντίδα. Αυτό συνήθως μπορεί να γίνει στο οικογενειακό σπίτι ή, έστω, σε δομές κατάλληλες να προσφέρουν τα παραπάνω (βλ. hospice care), όχι σε μάχιμα τριτοβάθμια Νοσοκομεία (εδώ ένα σχετικό κείμενο https://www.facebook.com/DrTsarpalis/posts/823694691058792).
Η πράξη του Αλέξανδρου Βέλιου μας δίδαξε τι θα πει θάρρος και αξιοπρέπεια. Πέθανε με αξιοπρέπεια, (και) γιατί είχε το θάρρος να λάβει απίστευτα δύσκολες αποφάσεις. Εύχομαι κάποια στιγμή να μπορούμε να διασφαλίσουμε μεγαλύτερη αξιοπρέπεια για τους συνανθρώπους μας, χωρίς να είναι προϋπόθεση το θάρρος τους. Είναι τραγικό κάποιος να πεθαίνει χάνοντας την αξιοπρέπειά του, είναι υπερβολικό να αναμένουμε ότι όλοι θα έχουν το θάρρος του Αλέξανδρου Βέλιου.
© Kostis Tsarpalis, September 2016
© Kostis Tsarpalis, September 2016