“Most diseases have a turning point, a time when things begin to change.
What follows is a report on what I believe may be (pardon the big word) an inflection point in the way we think about the most common heart-rhythm disorder.”
Έτσι ξεκινάει ο ανταποκριτής του theheart.org Dr John Mandrola (δείτε εδώ) την περιγραφή της μελέτης ARREST-AF της οποίας τα πρωταρχικά αποτελέσματα παρουσιάστηκαν στο 35ο ετήσιο συνέδριο της Heart Rhythm Society, μόλις τον Μάιο 2014.
Γιατί όμως τέτοιος ενθουσιασμός; Ας ξεκινήσουμε από την αρχή:
Τον Μάιο του 2013 στο 34ο τότε συνέδριο της Heart Rhythm Society παρουσιάστηκε μία πολύ πρωτότυπη μελέτη σε πρόβατα (δείτε εδώ το Presentation Abstract) από την ομάδα του Professor Sanders στην Αυστραλία. Εν συντομία οι ερευνητές συνέκριναν τρεις ομάδες, μία που λειτούργησε ως ομάδα ελέγχου, και δύο στις οποίες προκλήθηκε παχυσαρκία με την χρήση πυκνής θερμιδικά δίαιτας σε διάστημα 18 μηνών. Εν συνεχεία, από αυτές τις δύο τελευταίες ομάδες, στην μία προκλήθηκε σημαντική απώλεια βάρους (30%) με τον περιορισμό της τροφής ενώ στην άλλη όχι. Σε αυτές λοιπόν τις τρεις πολύ διαφορετικές ομάδες έγινε έλεγχος για ανατομικά χαρακτηριστικά όπως το μέγεθος του αριστερού κόλπου, αιμοδυναμικά χαρακτηριστικά όπως την πίεση στον αριστερό κόλπο, ηλεκτροφυσιολογικά χαρακτηριστικά όπως την ταχύτητα αγωγής και το φορτίο κολπικής μαρμαρυγής, και ιστολογικά χαρακτηριστικά όπως τον βαθμό ίνωσης και την εναπόθεση επικαρδιακού λίπους στο οπίσθιο τοίχωμα του αριστερού κόλπου. Τα αποτελέσματα σε γενικές γραμμές έδειξαν ότι σχεδόν σε όλα τα χαρακτηριστικά η ομάδα με την συνεχιζόμενη παχυσαρκία διέφερε σε στατιστικά σημαντικό βαθμό έναντι των άλλων δύο ομάδων!
Τώρα μάλιστα, τώρα αρχίζουμε κι εμείς να συμμεριζόμαστε τον ενθουσιασμό του Mandrola. Γιατί: Γιατί, αυτή η μελέτη μας προσφέρει ισχυρές ενδείξεις για τα παρακάτω: Πρώτον, η παχυσαρκία επηρεάζει δυσμενώς όλα τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την εμφάνιση της κολπικής μαρμαρυγής, δεύτερον η απώλεια βάρους βελτιώνει σημαντικά σχεδόν όλα τα ίδια αυτά χαρακτηριστικά (εκτός από την εναπόθεση του επικαρδιακού λίπους που ίσως χρειάζεται μεγαλύτερη διάρκεια παρέμβασης). Με λίγα λόγια θα μπορούσε κανείς να το πει ως εξής. Η παχυσαρκία προκαλεί κολπική μαρμαρυγή ενώ η απώλεια βάρους την αποτρέπει. Αυτή η μελέτη είναι πολύ ενθαρρυντική γιατί δείχνει ότι τα όποια δυσμενή αποτελέσματα της παχυσαρκίας στον κίνδυνο για κολπική μαρμαρυγή είναι πιθανώς αναστρέψιμα!
Μετά από αυτό η ίδια ομάδα προχώρησε την έρευνα της σε ανθρώπους και δημοσίευσε την σχετική μελέτη στο έγκυρο περιοδικό JAMA (δείτε εδώ ολόκληρο το κείμενο της μελέτης). Ας δούμε την μελέτη αυτή λίγο πιο λεπτομερώς: μελετήθηκαν ασθενείς με συμπτωματική παροξυσμική ή εμμένουσα κολπική μαρμαρυγή οι οποίοι ήταν τούλάχιστον υπέρβαροι (BMI>27kg/m2). Στην ομάδα παρέμβασης δόθηκε δίαιτα υποθερμιδική με στόχο την απώλεια βάρους ενώ στην άλλη δόθηκαν μόνο προφορικές συμβουλές για υγιεινή διατροφή. Οι ομάδες παρακολουθήθηκαν για τους επόμενους 15 μήνες και τα αποτελέσματα έδειξαν όπως ήταν αναμενόμενο ότι η ομάδα παρέμβασης έχασε πιο πολύ βάρος από την ομάδα ελέγχου, και επιπλέον ότι τόσο η ένταση των συμπτωμάτων (υποκειμενικά) όσο και ο αριθμός των επεισοδίων αλλά και η συνολική διάρκεια της κολπικής μαρμαρυγής όπως και τα αντιαρρυθμικά φάρμακα, καθώς ακόμη και ανατομικά καρδιακά χαρακτηριστικά όπως το μέγεθος του αριστερού κόλπου και των τοιχωμάτων της αριστεράς κοιλίας (θετική αναδιαμόρφωση / positive remodeling), όλα μειώθηκαν σε σημαντικό βαθμό στην όμάδα παρέμβασης έναντι της ομάδας ελέγχου. Αυτή η μελέτη λοιπόν ήρθε και μας έδειξε ότι σε άτομα με κολπική μαρμαρυγή (όχι ακόμη μόνιμη) η απώλεια βάρους βελτιώνει τα συμπτώματα, μειώνει την ανάγκη για φαρμακευτική αγωγή, και οδηγεί και σε θετική αναδιαμόρφωση, όλα πολύ επωφελή αποτελέσματα.
Κι έτσι φτάνουμε και στην ARREST-AF. Εδώ ο πληθυσμός που μελετήθηκε ήταν άτομα παχύσαρκα με άλλον ένα παρά
γοντα κινδύνου μετά την πρώτη τους επέμβαση για κατάλυση της κολπικής μαρμαρυγής (AF ablation). Η παρέμβαση που μελετήθηκε ήταν η επιθετική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και των άλλων παραγόντων κινδύνου. Μετά από δύο χρόνια παρακολούθησης η ομάδα παρέμβασης είχε σημαντική απώλεια βάρους και καλύτερο έλεγχο των παραγόντων κινδύνου τα οποία μεταφράστηκαν σε υπερδιπλάσια (62% έναντι 26%) ποσοστά ασθενών ελεύθερων από κολπική μαρμαρυγή μετά από την πρώτη επέμβαση κατάλυσης και σχεδόν διπλάσια (87% έναντι 48%) ποσοστά μετά απο πολλαπλές επεμβάσεις.
Και οι σχετικές έρευνες δεν τελειώνουν εδώ. Στο ίδιο συνέδριο παρουσιάστηκε από την Mayo Clinic (δείτε εδώ μία περίληψη) μία μελέτη πρόληψης της κολπικής μαρμαρυγής μέσω της βαριατρικής. Πράγματι οι ερευνητές βρήκαν ότι σε άτομα με νοσηρή παχυσαρκία (BMI>40kg/m2) η ομάδα με την μεγαλύτερη απώλεια βάρους (αυτή που υπεβλήθη σε επέμβαση) έχασε περισσότερο βάρος κάτι που σε διάρκεια 7 ετών μεταφράστηκε σε υποτετραπλασιασμό (!) του κινδύνου για εμφάνιση κολπικής μαρμαρυγής έναντι της ομάδας ελέγχου (3.1% έναντι 12.5% αθροιστικό κίνδυνο στην 7ετία).
Όλα αυτά έκαναν τον Dr John Day, τον επόμενο εκλεγμένο πρόεδρο (president elect) της Heart Rhythm Society να δώσει μία ομιλία σχετική με την διατροφή και την πρόληψη της κολπικής μαρμαρυγής επηρρεασμένος όπως ο ίδιος ανέφερε και από το βιβλίο China Study και από την προσωπική του θεαματική βελτίωση στην υγεία και ευεξία του μόλις βελτίωσε την διατροφή του!
Τι συμπέρασμα μπορούμε να βγάλουμε εμείς από αυτές τις πρωτοποριακές δημοσιεύσεις; Νομίζω τα εξής:
- Η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο για κολπική μαρμαρυγή.
- Η απώλεια βάρους μειώνει τον κίνδυνο για εμφάνιση κολπικής μαρμαρυγής όταν αυτή δεν υπάρχει (πρωτογενής πρόληψη), ή την πρόοδό της όταν αυτή έχει εμφανιστεί (δευτερογενής πρόληψη). Μάλιστα στην τελευταία περίπτωση τα οφέλη επεκτείνονται πέραν από το μειωμένο φορτίο της αρρυθμίας και σε συμπτωματική βελτίωση, σε μειωμένη ανάγκη για αντιαρρυθμικά, και σε μειωμένη ανάγκη για περισσότερες της μίας επεμβάσεις κατάλυσης.
Μπήκαμε πλέον στην περίοδο της κολπικής μαρμαρυγής όπου κάθε μας φράση που εμπλέκει την παχυσαρκία ως σημαντικό μέρος του τεράστιου επιδημιολογικά προβλήματος της κολπικής μαρμαρυγής πρέπει να συνοδεύεται και από την συνέχεια της, δηλ. ότι η απώλεια βάρους είναι σημαντικό μέρος της λύσης. Έχουμε τα στοιχεία για να το πούμε. Και δεδομένου ότι οι μελέτες αυτές έγιναν με μη βέλτιστες για την υγεία δίαιτες (υγρές δίαιτες με 800kcal δεν είναι εντελώς υγιεινές ή συντηρήσιμες), αναρωτιέται κανείς πόσο πιο θετικά θα είναι τα αποτελέσματα μελετών που θα κοιτάξουν το όφελος από την απώλεια βάρους που θα προέλθει από πραγματικά υγιεινή διατροφή… Πιθανώς να φανεί τότε κάτι τόσο εντυπωσιακό όσο και με την αθηροσκλήρυνση, ότι δηλ. η αιτιολογία τους είναι κοινή και κατά βάση περιβαλλοντική και ότι τόσο η πρόληψη όσο και η υποστροφή τους είναι εφικτές με την υπάρχουσα γνώση και χωρίς καμμία αλλη επένδυση. Μπορεί κανείς να φανταστεί ένα φωτεινό μέλλον όπου οι φοιτητές της ιατρικής θα μαθαίνουν με έκπληξη ότι καλοήθεις και easily preventable νόσοι κάποτε θεωρούνταν αναγκαίο κακό του γήρατος (δη εκφυλιστικές) και ιδιαίτερα κακοήθεις χωρίς ακριβές θεραπείες. Στο χέρι μας είναι να επιταχύνουμε την πορεία προς το μέλλον που έρχεται.